उन्हाळ्यातील हवाहवासा गोड गारवा - आईस्क्रीम

उन्हाळ्यातील हवाहवासा गोड गारवा - आईस्क्रीम

आता तर इतकं काही सोपं झालंय, की जरा मनाला वाटलं की आईस्क्रीम खावे, तर मग सरळ उठावं आणि त्या दुकानांत जावं. आपल्याला हवा असलेला आईस्क्रीमचा नमुना आहे का, हे त्या वरचे झाकण काचेचे असलेल्या फ्रीजमधे पहावे. त्यातून दिसणारे प्रकार काही पसंत पडलं नाही, असं आपल्या चेहऱ्यावर दिसलं, की मग तिथला माणूस वेगवेगळ्या आईस्क्रीमच्या प्रकारच्या तेथे असलेल्या यादीचा रंगीत, लॅमिनेशन केलेला जाड कागद आपल्या हातात देतो. मग त्यात पाहून एखादा पाहून प्रकार घ्यावा. आईस्क्रीमच्या दुकानाचे एक बरं असते, की तिथून माणूस काहीही न घेता, खाली हाताने, परत जात नाही. कोणत्यातरी प्रकारचे आईस्क्रीम घेतोच. आईस्क्रीम घेणे हे महत्वाचे असते, त्याचा प्रकार हा दुय्यम असतो. आईस्क्रीम कोणत्या कंपनीचे आहे, म्हणजे अमूल, वाडीलाल, दिनशॉ वगैरे असले तरी चालते. काही वेळा जरा मोठे गांव असले तर नॅचरल्सचे पण आईस्क्रीम असते. खरंय, फार सोपं झालंय, हव्या त्या कंपनीचं आईस्क्रीम घेणं !

एकवेळ होती, आईस्क्रीम मिळणे म्हणजे दुर्मिळातील दुर्मिळ ! कंपन्यांची लेबले असलेली आईस्क्रीम तर देवाचे नांव घ्या. कसंतरी ऊसाच्या रसासोबत रसवंतीतून आईस्क्रीमचा एखादा छोटा स्कूप मिळायचा किंवा ‘मलाऽऽय कोऽल्फी’ची चव घेत आईस्क्रीमचा अंदाज करायचा. एकदा असाच विषय निघाला, तिथं पक्षकार होता, त्यानं ऐकलं आणि त्याने‘आईस्क्रीम पॉट’ मला पाठवून दिला. आईस्क्रीम कसे करायचे ते सांगीतले.

मला सर्व काही पदार्थ करता येतात ही माझी प्रामाणिक धारणा, तर ‘यांनी कधी नांव तरी ऐकलं होतं का, आणि करायला निघाले आहेत ‘ ही माझ्याबद्दल, माझ्या सौभाग्यवतीची धारणा ! बरं गंमत ही, की ती सर्वच आसपासचे, शेजारीपाजारी, पैपाहुणे, नातेवाईक यांचे मनापासून व भरपूर करत असल्याने, तिची बाजू नेहमीच माझ्यापेक्षा भारी असते. मी नेहमी अल्पमतात आणि त्यामुळे माझी बोळवण, ‘पण घरून विरोध तर नाही ना ?’ एवढ्यावरच होते. पण एकदा मी काय करू शकतो, ते दाखवणारा प्रसंग आलाच !

उन्हाळ्याचे दिवस, ते पण जळगांव जिल्ह्यातील ! उन्ह मी म्हणतंय ! रणरणतं उन्ह ! अन् घरी ही पाहुणे मंडळी व त्यांची मुलंबाळं ! आईस्क्रीम पॉट मिळाल्याने, आईस्क्रीम करायला हवं, ही सर्वांचीच इच्छा होती. आईस्क्रीम करायचे तर उत्तम दूध, साखर, सुका मेवा, कस्टर्ड पावडर हे लागणारच ! मॅंगो आईस्क्रीम करायचे तर आंबे हवेत. सोबत बर्फ व मीठ देखील लागणार ! घरी पाहुणे मंडळी आलेली, हे एका पक्षकाराने बघीतले. तो बर्फाचा व्यापाऱी होता. ‘उन्हाळा आहे, आईस्क्रीम करा. मी बर्फ पाठवतो.’ हे सांगत दुसऱ्या दिवशी सकाळी ही भलीमोठी बर्फाची लादी त्याने घरी पाठवून दिली. आता घरी एवढी मोठी बर्फाची लादी आलेली पाहिल्यावर, बाळगोपाळ मंडळी तर अगदी उत्साहाने नाचत होती. आजपावेतो बर्फाचा गोळा किसून त्यांवर रंग घालून चघळता येईल, एवढाच बर्फ हातात घेतल्याचा अनुभव ! आणि आता त्यांवर झोपतां येईल, एवढी मोठी ती लादी होती. त्यामुळे बाथरूममध्ये बर्फाची लादी नीट सुरक्षीत आहे की नाही, हे पहायला जात होती. हात लावून बघत होती, खात्री करून घेत होती. सराट्याने एखादा तुकडा तोडतां येतो का, हे पहात होती. इतकी तयारी सुरू झाल्यावर, मग इलाज नव्हताच, आइसक्रीम पॉट हा स्वच्छ धुवून पाण्याच्या हौदात टाकला. त्याचे लाकूड पाण्यात राहून फुगल्याने, दोन लाकडी रिफांमधील भेगा जवळपास बुजतात, मग त्यातून बर्फ वितळून बाहेर येत नाही, तर ते सर्व आंतच रहाते, परिणामी भांड्यात जास्त वेळ थंडावा रहातो.

मग आता संध्याकाळी घरी आईस्क्रीम तयार करायचे ठरवून, लगेच सकाळीच बाजारात गेलो. दूध व आंबेच जास्तीचे आणावे लागले. तसेच खडे मीठ पण मुद्दाम आणावे लागले. शाळेत शिकलेले शास्त्रीय ज्ञान की बर्फ व मीठ यांचे मिश्रण केले की तपमान हे -१८ पर्यंत खाली येते. याचा अनुभव घ्यायची वेळ आली. बाथरूममध्ये ती भलीमोठी बर्फाची लादी, तागाच्या पोत्यात गुंडाळून ठेवली होती. बर्फ जास्त विरघळून जावू नये म्हणून ! पूर्वी बर्फ हा लाकडाच्या भुशात ठेवायचे. मात्र लाकूड कमी झाले, गांवातील लाकडाच्या वखारी कमी झाल्या व सहज मिळणारा लाकडाचा भुसा पण कमी झाला.

बाळगोपाळ व पाहुणे मंडळी म्हणजे माझी भाचेमंडळी व बहीण, मावस बहिणी व मावशी आणि घरची सर्व कंपनी ! चिल्लर कंपनीची जेवणं दुपारची कशीबशी झाली. नंतर थोड्याथोड्या वेळाने पाण्याच्या हौदात डोकावून आइसक्रीम पॉट किती फुगला हे पहाण्यास चिल्लर कंपू धावत होता, तर ‘अरे, उन्ह काय पडलंय ? त्या उन्हात हौदात डोकावून पाहू नका, तोल जाईल, उन्ह लागेल रे !’ हे घरातील प्रत्येक जण ओरडून सांगत होते. तिकडून हाकललं तर बाथरूममधे बर्फ फोडायला सराटा व बत्ता घेऊन जाणार ! शांत बसणे किंवा असे काहीही ऐकण्याच्या कोणीही मनस्थितीत नव्हते. शेवटी बऱ्याच वेळाने चार-साडेचार वाजले, उन्ह जरा उतरल्यासारखी वाटली. मी व घरातील मंडळी पण सारख्या हाका मारून, मुलांना आवरून कंटाळून गेली होती. शेवटी मग हौदाजवळ गेलो, पाण्याच्या हौदातून दोरीने ओढून आइसक्रीम पॉट वर काढला व बाथरूममध्ये आणला. त्यावेळी मागेपुढे हा लवाजमा होताच. तोवर एकाने खडे मीठाची पिशवी तेथे आणून ठेवली होती. दुपारीच स्वयंपाक, जेवणखाण व भांडीकुंडी आवरल्यावर, सौभाग्यवतीने भल्या मोठ्या पातेल्यात दूध तापवून ठेवले होते. सुकामेवा बारीक करून ठेवला होता. आइसक्रीमचे भांडे अगदी चक्क घासून ठेवले होते.

मी बाथरूम मधे सराट्याने बर्फ फोडायला सुरूवात केली. आइसक्रीम पॉटमधे ते आइसक्रीम तयार करण्याचे भांडे ठेवले. लोखंडी सराट्याने बर्फाची लादी फोडून, मोठ्या तुकड्यांचा चुरा करून पॉटमधे टाकायचा व वरून त्यांवर मूठमूठ खडे मीठ भुरभुरायचे ! धातूच्या भांड्याच्या आसपास जवळपास बर्फ व मीठ भरत आल्यावर, दूध त्या भांड्यात टाकले. छोट्या पातेलीत आइसक्रीमचा मसाला एकत्र करून ते मिश्रण मग त्या दुधात टाकले. झाकण लावले व मग ते आइसक्रीम पॉटचे हॅंडल फिरवायला सुरूवात केली. त्या पॉटभोवती बाळगोपाळ उकिडवे बसून, डोकावून पहात होते. आईस्क्रीम होते म्हणजे नेमके काय होते ? त्या उत्सुकतेपोटी प्रत्येकालाच ते हॅंडल फिरवून आइसक्रीम तयार करण्याची इच्छा होती. सुरूवातीला भांड्यातील आतले दूध पातळ असल्याने पॉटचे हॅंडल सहज फिरत होते. प्रत्येकाने दहा-दहा वेळा हॅंडल फिरवायचे हे ठरले. हॅंडल फिरवणारी मंडळी तीन ते आठ वर्षे वयातील होती. मोजतांना कोणीही जास्त वेळा फिरवू नये यासाठी मी आकडे मोजत होतो व माझ्यावर हे लक्ष ठेवून होते. तरी कोणीतरी जास्तवेळा हॅंडल फिरवल्याचा सूर निघायचा. थोड्या वेळाने ते कंटाळल्यासारखे झाले, लहान मुलांचा उत्साह खूप असला तरी त्यांचा जीव तो काय ? ‘बराच वेळ फिरवून झाले, तयार झाले असेल आता. आपण खाऊ या.’ म्हणत सर्व बाळगोपाळ ते भांडे उघडा म्हणून घाई करायला लागली. एका दोघांनी वाटी-चमचा पण आणला, लवकर मिळावे म्हणून ! शेवटी सांगावे लागले, ‘तुम्हाला व मला हे हॅंडल फिरवता आले नाही, की मग आईसक्रीम तयार झाले.’ ते आईस्क्रीम झालेले नव्हतेच, हॅंडल फिरवणे सोपे होते. मी नंतर फिरवायला लागल्यावर थोडेथोडे जड लागू लागले. शेवटी अशी वेळ आली की आता कोणाकडूनही हॅंडल फिरणे जड जावू लागले. त्याबरोबर सर्वांनी स्वयंपाकघरात धाव घेतली. वाटी चमचा किंवा हाती जे मिळेल ते भांडे आणले.

सौ. ने सर्व खाण्याची तयारी जय्यत करून ठेवली होतीच ! अगदी श्रीखंडासारखे भरगच्च डावाने वाढणे सुरू झाले. कसलीही हयगय नव्हती. दोन तीन डिशेश या प्रमाणात कशाबशा खाल्ल्यात आणि बाळगोपाळ मंडळी मग ढेकर द्यायला लागली. पोट भरले. ‘दुकानापेक्षा पण छान लागते आहे.’ मावशी तर सारखे म्हणत होती. अशा वातावरणांत व गप्पांमधे आईस्क्रीम खाण्याचा योग कोणाकडे नेहमी येतो थोडाच ? ‘आईस्क्रीम पॉट भाड्याने कसे मिळते ? हे घरी कोण विकत घेणार ? गरज काय त्याची ? ही सर्व मोठ्या माणसांची कशी लक्षणे आहेत ? पण काही म्हण अगदी पोटभर झाले’, म्हणत होतो व खात होतो. जीभ थंडगार झाल्याने बोलणे जड जात होते, बोबडे बोल येत होते. सर्वांचे पण तुडुंब पोट भरले, आम्ही किती खाल्ले हे मोजत नव्हतोच ! त्यामुळे पोट भरल्यावरच समजले. नंतरही काही वेळा आईस्क्रीम केले. बाळगोपाळ मंडळी व पाहुणे रावळे असले की उन्हाळयात या अशा केलेल्या आईस्क्रीमचा गारवा हवाहवासा व जास्त जाणवतो. अगदी आजपर्यंत !

१६. ५. २०१८