डाॅ. उल्हास नीळकंठ कडूसकर

डाॅ. उल्हास नीळकंठ कडूसकर

जळगांवमधे स्त्रीरोग तज्ञ म्हणून जी दोन मोठी नांवे माझ्या परिचयाची, म्हणण्यापेक्षा श्रद्धेची होती, त्यातील एक नांव कधीचेच काळाच्या पडद्याआड गेले, ते कै. डाॅ. अविनाश आचार्य ! आज दुसरे नांव पण, तसे अकालीच, आपल्यातून निघून गेले, डाॅ. उल्हास कडूसकर !

डाॅ. उल्हास कडूसकर, हे मी नांव पहिल्यांदा वाचले ते नवी पेठेत, खानदेश मीलच्या मोठ्या दरवाजासमोर, कोणाच्या खाजगी जागेत त्यांचा दवाखाना होता त्यावेळेस ! मी आजोळी जळगांवला जाई, त्यावेळी कोपऱ्यावरच त्त्यांचा दवाखाना होता. त्यावेळी मी शाळेत शिकत होतो, त्यामुळे नांव वाचण्या पलिकडे फार काही नव्हते. नंतर बराच काळ गेला, मी जळगांवी महाविद्यालयांत शिकायला गेलो, सन १९७८-८५ पर्यंत ! त्यावेळी स्वाभाविकच विद्यार्थी परिषदेत माझं जाणं असायचं ! परिषदेचा ‘प्रथम विद्यार्थी सत्कार’ हा एक कार्यक्रम असतो, त्यांत त्यांना बोलावले होते. त्यावेळी थोडा परिचय वाढला. तसं तर, त्यांचे नांव आकाशवाणी जळगांव वरील श्रुतिकांमधून ऐकू यायचे, वर्तमानपत्रातील व मासिकांतील लिखाणामधून दिसायचे.

मात्र त्यांची खरी जवळून गप्पागोष्टींपर्यंत ओळख झाली, ती माझ्या मुलीच्या जन्माच्या वेळी ! मी वकील असून, दर गुरूवारी रावेरहून जळगांवच्या जिल्हा न्यायालयांत कामासाठी जायचो. सोबत काहीवेळा तब्येत दाखवायची असेल, तर बरोबर सौ. असायची ! तपासून झाल्यावर फी बद्दल विचारले, की त्यांचा नकार ठरलेला. माझ्या आग्रहावर त्यांचे -
‘कित्येक वर्षांपासून गुरूवारी माझी मोफत तपासणी असते.’ डाॅ. कडुसकरांचे उत्तर !
‘मला संकोचल्यासारखे होते. मी नेहमी येतो, तो गुरूवारीच ! आणि तुम्ही पैसे घेत नाही.’ मी आपला सांगण्याचा प्रयत्न करायचो.
‘तुम्ही इथं येण्यासाठी गुरूवार ठरवला आणि मी पण फी घ्यायची नाही म्हणून गुरूवार ठरवला, हा योगायोग आहे. मुद्दाम कोणी ठरवले नाही. मग त्यांत काय वाटायचे.’ त्यांचे समजावणीच्या स्वरात उत्तर !

पूर्वी निर्माण झालेले स्नेहाचे संबंध, माझ्या मुलीच्या जन्माच्या निमित्ताने दृढ झाले. तो प्रसंग पण आजच्या ‘पैसा हे सर्वस्व’ असलेल्या काळात सांगण्यासारखाच ! गरोदर असतांना गर्भाची अवस्था व महिलेची तब्येत कशी आहे यासाठी बहुतेक सोनोग्राफी करावी लागते. एकदा गुरूवारी सौ. ची तब्येत मुलीच्या वेळी दाखवण्यासाठी गेलो होतो. त्यांनी ‘सोनोग्राफी करावी लागेल’ हे सांगीतले. सोनोग्राफी झाली.
‘दोघांची तब्येत चांगली आहे.’ त्यांच्या घाईत बोलण्याच्या पद्धतीत उत्तर !
‘तुम्हाला गर्भ मुलगा का मुलगी, हे समजते का ?’ माझा कुतुहलापोटी प्रश्न !
‘मी सांगत नसतो. बाहेर पाटी लिहीली आहे. वाचली नाही का ?’ डाॅक्टरांच्या शांत स्वभावाच्या विपरीत उत्तर !
‘मला मुलगा का मुलगी सांगू नका, पण सोनेग्राफीत पण तुम्हाला समजते का ? सांगायचे नसेल, तर सांगू नका.’ माझा पण स्वर बदलला होता.
‘हो !’ त्यांचे एका शब्दात उत्तर !
‘डाॅक्टरसाहेब, मुलगा आणि मुलगी यांत मी फरक मानत नाही. मात्र माहिती म्हणून विचारले. कृपया राग मानू नका.’ मी.
‘ठीक आहे.’ डाॅ. कडूसकर ! मात्र त्यानंतर त्यांचे माझ्याशी वागणे थोडे जास्त आपुलकीचे झाले, असे मला वाटते.

माझा मुलाचा जन्म पण तिथलाच ! एकदा केव्हातरी असाच, माझ्या वैयक्तिक अडचणींचा विषय निघाल्यावर ‘दैवयोग असतो’, असे काहीसे बोलल्याने मग ‘माझी पत्रिका बघता येईल का ?’ हे विचारले. पत्रिका घेवून गेलो, संध्याकाळच्या वेळी ! बघताबघता ज्योतिष्यावरील गप्पांत तासभर केव्हा निघून गेला, ते समजलेच नाही.

नंतर मात्र अधूनमधून माझी भेट व्हायला लागली. त्यांत खंड पडला, तर मी औरंगाबादला आल्यावर ! तसं फोनवर बोलणं व्हायचं, पण भेटू म्हणता म्हणता, अलिकडे भेट राहूनच गेली, आणि आज ही बातमी आली. —- आता भेट कधीच शक्य नाही !

25.3.2019