बनारस घराण्याचे, विख्यात तबलावादक, पद्मविभूषण कै. पं. किशन महाराज, यांचा जन्म गोकुळ अष्टमीचा, म्हणून त्यांचे नांव ‘किशन’ ठेवले.

घरांत साक्षात नादब्रह्म अहोरात्र वास्तव्यास असलेले. ज्या वयात लिखाणाचा श्रीगणेशा करायचा, मुळाक्षर गिरवायचे, त्या वयांत ते, विषम संख्येच्या मात्रांच्या तालाची मेहनत तबल्यावर घेत असायचे; तालाचे गणित पक्के होण्यासाठी ! या तालांची तयारी असली, की सम संख्येच्या मात्रांचे ताल वाजवायला सोपे वाटतात. आपण तिप्पट, दीडपट वगैरे लयींचा रियाज केला, की दुप्पट, चौपट वाजवतांना समेचे गणित चुकत नाही. डोक्यात लय पक्की भिनते.

लयकारीतील अद्वितीय मराठी नांव म्हणजे, कै. खाप्रुमामा उपाख्य लक्ष्मणराव पर्वतकर ! यांना लयकारीची दैवी देणगी होती. दिलेल्या लयीच्या कितीहीपट लय ते वाजवून दाखवू शकत असत. १९३९ साली संगीतसम्राट अल्लादियाखाँ यांनी त्यांना एका समारंभात सन्मानपूर्वक 'लयभास्कर' हि पदवी दिली. लयीच्या ज्ञानामुळे ते एकाच वेळी पाच वेगवेगळ्या तालांचा ठेके धरुन त्यांना एकाच वेळी समेवर आणू शकत.

आपणास तंतवाद्य, सुषिर वाद्य, तसेच नृत्याची साथ करायची असेल, तर तबलावादनाची लयीवर हुकूमत हवी. कोणत्याही मात्रेपासून तिहाई उचलायची, तर जशी वादन तयार हवे, तसेच लय डोक्यात पक्की भिनलेली हवी, त्यावेळी आपल्याला आपण त्या तालाच्या कोणत्याही मात्रेवर असले, तरी सम डोळ्याला समोर दिसत असते, आणि आपल्याला दिसत असली, तरच श्रोत्यांना वा प्रेक्षकांना दाखवता येते.

आज तबल्याची आणि तालाची आठवण केली, ते येथील मित्र श्री. सुधन्वा कुलकर्णी यांनी ! त्यांच्या भाजी निवडण्याच्या पोस्टवरून मला, चिवळ निवडायला घ्यावी, म्हणजे सर्वच भाज्या निवडणे सोपं वाटायला लागेल, हे सुचलं ! —- आणि आठवले पं. किशन महाराज आणि लयभास्कर खाप्रुमामा उपाख्य लक्ष्मणराव पर्वतकर !

https://www.youtube.com/watch?v=esoEFSDFfeM&feature=share&fbclid=IwAR1f_JwPG-CecsfE9x3C7sXocEdd5_ct633CfyhoHTiQBvXiV7dIXxFuQqE

22.9.2019